Chuyện sáng tạo, làm sao vượt qua nỗi ám ảnh mang tên “hoàn hảo”?

Nếu bạn là một designer hay người làm sáng tạo, có lẽ bạn đã từng trải qua cảm giác "không dám đăng bài vì thấy chưa đủ tốt", hoặc "sửa đi sửa lại hoài mà vẫn không ưng". Cảm giác đó - nỗi ám ảnh về sự hoàn hảo, không chỉ khiến bạn mệt mỏi mà còn âm thầm giết chết niềm vui sáng tạo của chính bạn.

Sự cầu toàn – kẻ thù vô hình của sáng tạo

Từ lâu, sự cầu toàn thường được xem là một đức tính tích cực, thậm chí là một “ưu điểm được ngụy trang” khi đi phỏng vấn. Nhưng nếu nhìn kỹ hơn, bạn sẽ thấy: cầu toàn không chỉ là mong muốn làm tốt, mà là một đòi hỏi cực đoan về sự hoàn hảo đến mức gây áp lực, lo âu và trì trệ.

Với người làm sáng tạo, sự cầu toàn có thể vừa là động lực, vừa là gánh nặng. Nó thúc đẩy bạn chăm chút từng chi tiết nhỏ. Nhưng mặt khác, nó cũng khiến bạn dễ rơi vào tình trạng không bao giờ “xong việc”, luôn cảm thấy chưa đủ tốt, và đôi khi không dám chia sẻ tác phẩm của mình ra ngoài.

Không hoàn hảo mới là thật

Chúng ta thường tin rằng, chỉ có sự hoàn hảo mới khiến một tác phẩm có giá trị. Nhưng thực tế, rất nhiều tác phẩm kinh điển lại mang trong mình những điểm "chưa hoàn hảo". Triết lý Wabi-sabi của người Nhật nhấn mạnh vẻ đẹp trong sự bất toàn – rằng những vết nứt, dấu vết thời gian hay sự không cân đối lại làm nên linh hồn của một vật thể.

Từ tranh Van Gogh, âm nhạc của Beethoven cho đến những chiếc tách sứ được hàn lại bằng vàng – tất cả đều minh chứng rằng: sự không hoàn hảo không làm giảm giá trị, mà chính nó tạo nên sự độc đáo.

Và điều này cũng đúng với bạn – với những tác phẩm bạn đang ấp ủ. Sự vụng về, thô ráp hay chưa “tròn trịa” đôi khi lại là điều khiến nó chạm đến người xem một cách chân thật nhất.

Sáng tạo là hành trình, không phải đích đến

Thay vì tập trung vào việc “làm cho thật hoàn hảo”, hãy học cách tận hưởng quá trình làm ra nó. Vì bản chất của sáng tạo không nằm ở kết quả cuối cùng, mà ở chính hành trình bạn thử nghiệm, sai và làm lại.

Nữ nghệ sĩ Magdalena Pankiewicz từng chia sẻ rằng: cô từng bị ám ảnh bởi sự hoàn hảo đến mức mất đi niềm vui khi vẽ. Chỉ khi cô cho phép bản thân được “sai”, cô mới cảm thấy được giải phóng và tạo ra những tác phẩm đầy năng lượng.

Khi bạn cho phép mình thử, sai, và sửa – bạn mới dám thử những ý tưởng táo bạo hơn, khác biệt hơn. Và đôi khi, điều “bất ngờ” nhất lại đến từ một nét vẽ sai hay một nước màu lệch pha.

Một vài cách để vượt qua nỗi ám ảnh hoàn hảo

1. Tự đặt deadline cho bản thân

Cầu toàn thường kéo theo thói quen trì hoãn. Bạn cứ nghĩ “chưa tới lúc tốt nhất”, và thế là chẳng bao giờ bắt đầu. Hãy học cách tự đặt thời hạn, kể cả khi không có ai yêu cầu. Giới hạn thời gian giúp bạn biết điểm dừng, tập trung vào phần cốt lõi thay vì sửa mãi từng chi tiết nhỏ.

2. Áp dụng quy tắc 90%

Motion Designer Ryan Grandmaison từng nói: “Nếu không sống theo quy tắc 90%, tôi sẽ chẳng hoàn thành được gì cả.” Ý ở đây là: hãy hài lòng khi bạn đã đạt được 90% mục tiêu. 10% còn lại – rất nhiều khi chỉ có mình bạn để ý. Hãy nhớ, sự hoàn hảo là khái niệm rất chủ quan – cái bạn thấy “chưa đủ”, người khác lại thấy “rất ổn”.

3. Tập trung vào sự tiến bộ, không phải sự hoàn hảo

Mỗi tác phẩm là một bước tiến. Dù chưa phải “tác phẩm để đời”, thì nó vẫn là dấu mốc cho hành trình sáng tạo của bạn. Thay vì cố gắng làm “tốt nhất”, hãy cố gắng làm “tốt hơn ngày hôm qua”. Như nhà văn Stephen King từng nói: “Nếu cứ chờ tới khi hoàn hảo mới viết, bạn sẽ chẳng bao giờ viết gì cả.”

4. Thay đổi cách nhìn nhận

Chúng ta hay tưởng người khác sẽ soi từng lỗi nhỏ trong tác phẩm mình. Nhưng thực tế thì: chỉ bạn mới thấy rõ kỳ vọng khắt khe ấy. Họa sĩ Shira Bentley kể lại rằng một người cố vấn từng nói với cô: “Không ai nhìn thấy kỳ vọng của em ngoài em.” Và đó là lúc cô học cách buông bớt áp lực tự tạo ra cho chính mình.

5. Tự thương lấy chính mình

Sự cầu toàn đôi khi là biểu hiện của nỗi sợ thất bại, sợ bị đánh giá. Nhưng hãy nhớ rằng, bạn là con người – không phải cỗ máy tạo sản phẩm không lỗi. Hãy nhẹ nhàng với bản thân hơn. Đừng trách mình khi sai, mà hãy xem đó là cơ hội để học. Khi bạn tử tế với chính mình, bạn sẽ tự do hơn trong sáng tạo.

Bạn không cô đơn

Nếu bạn từng cảm thấy mình là người duy nhất vật lộn với sự cầu toàn – thì hãy yên tâm: bạn không hề đơn độc. Từ họa sĩ, nhà làm phim đến nhạc sĩ, rất nhiều người sáng tạo đã và đang đối mặt với điều này.

Nhà thiết kế Elyse Torres từng thú nhận: “Sự cầu toàn từng khiến tôi cảm thấy như không bao giờ đủ giỏi.” Nhưng rồi cô nhận ra: “Hoàn thành luôn quan trọng hơn hoàn hảo.” Bởi mỗi lần hoàn thành, bạn lại tiến một bước và học thêm một điều gì đó mới.

Kết

Sự hoàn hảo không có điểm dừng, nhưng sự sáng tạo thì luôn mở ra những con đường mới. Đừng chờ đến khi bạn “giỏi hơn”, “đủ tốt hơn” hay “tác phẩm đẹp hơn” mới dám chia sẻ. Hãy dũng cảm bước ra khỏi vùng an toàn. Vì chính trong những lần dám thử, bạn mới thật sự sáng tạo.